شب‌های آرام شهرهای ایران، شاهد تلاش برنامه‌نویسان جوانی است که با چشمان خسته و ذهن‌هایی خلاق، نه برای بازار داخلی، بلکه برای پروژه‌هایی در دوردست‌های جهان کد می‌نویسند. این نسل متخصص، در حالی که با محدودیت‌های بی‌شمار دست‌وپنجه نرم می‌کند، ایران را به صادرکننده‌ای پنهان در دنیای فناوری بدل کرده است. اما چرا آنها راه مهاجرت را انتخاب می‌کنند؟ در این مطلب، رازهای این خروج تدریجی را کاوش می‌کنیم.
آمار و واقعیت‌های مهاجرت برنامه‌نویسان
نظرسنجی سال ۱۴۰۳ پلتفرم Quera با مشارکت بیش از ۵۱۲۰ برنامه‌نویس نشان می‌دهد که تنها ۲۰ درصد برنامه‌نویسان ایرانی تمایلی به مهاجرت ندارند. در مقابل، ۴۰ درصد مصمم به مهاجرت هستند و ۳۲ درصد ممکن است در آینده این تصمیم را بگیرند. طبق گزارش سازمان بین‌المللی مهاجرت (IOM) در سال ۲۰۲۴، آمریکا، کانادا و آلمان سه مقصد اصلی مهاجران ایرانی بوده‌اند که بخش قابل‌توجهی از آنها را برنامه‌نویسان و متخصصان فناوری تشکیل می‌دهند. اما چرا این موج مهاجرتی در میان برنامه‌نویسان شدت گرفته است؟
دلایل مهاجرت
نتایج نظرسنجی Quera نشان می‌دهد که ۶۹ درصد برنامه‌نویسان به‌دنبال کیفیت بهتر زندگی، ۶۱ درصد در پی بهبود وضعیت اقتصادی و ۴۲ درصد به‌دنبال آزادی‌های اجتماعی هستند. تنها ۸ درصد از این افراد قصد دارند پس از کسب تجربه به ایران بازگردند. این آمار نشان‌دهنده عمق چالش‌هایی است که برنامه‌نویسان ایرانی با آن مواجه‌اند؛ از محدودیت‌های زیرساختی و اقتصادی تا نبود چشم‌انداز روشن برای آینده شغلی.
چرا خروج برنامه‌نویسان امنیت دیجیتال ایران را تهدید می‌کند؟
مهاجرت برنامه‌نویسان ایرانی نه‌تنها سرمایه انسانی را از کشور می‌زداید، بلکه امنیت سایبری ایران را نیز به خطر می‌اندازد. خروج این متخصصان، که دانش و مهارتشان در طراحی سیستم‌های امن و مقابله با حملات سایبری حیاتی است، خلأ بزرگی در زیرساخت‌های دفاعی دیجیتال کشور ایجاد می‌کند. در دنیایی که جنگ‌های سایبری روزبه‌روز پیچیده‌تر می‌شوند، فقدان این نیروها می‌تواند ایران را در برابر تهدیدات هکرها و نفوذهای خارجی آسیب‌پذیرتر کند، در حالی که بازسازی این ظرفیت سال‌ها زمان و هزینه نیاز دارد.
فریلنسینگ پلی برای بقا
بازار جهانی فریلنسینگ در سال‌های اخیر به بستری برای برنامه‌نویسان ایرانی تبدیل شده است. آنها با وجود محدودیت‌های اینترنت و تحریم‌های اقتصادی، از طریق پلتفرم‌های دورکاری پروژه‌هایی از سراسر جهان دریافت می‌کنند. اما این تنها یک روی سکه است. بسیاری از این برنامه‌نویسان، فریلنسینگ را به‌عنوان پلی برای مهاجرت می‌بینند؛ راهی برای اثبات مهارت‌هایشان به کارفرمایان خارجی و در نهایت، خروج از کشور.
ایران صادرکننده نیروی متخصص ارزان!
آیا ایران در حال تبدیل شدن به صادرکننده نیروی متخصص ارزان است؟ اقتصاد تحریم‌شده، زیرساخت‌های محدود و نبود حمایت کافی از استعدادهای فناوری، مسیری را ایجاد کرده که از مهاجرت ذهن‌ها آغاز شده و به خروج تدریجی برنامه‌نویسان از مرزهای فیزیکی کشور انجامیده است. این روند نه‌تنها سرمایه انسانی کشور را تهدید می‌کند، بلکه پرسش‌های جدی درباره آینده صنعت فناوری ایران مطرح می‌کند.
آینده برنامه‌نویسان ایرانی چه خواهد شد؟
مهاجرت برنامه‌نویسان ایرانی، چه به‌صورت فیزیکی و چه از طریق فریلنسینگ، واقعیتی غیرقابل‌انکار است. اما این پایان داستان نیست. سیاست‌گذاری‌های مناسب، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و ایجاد انگیزه برای ماندن استعدادها می‌تواند این روند را معکوس کند. تا آن زمان، برنامه‌نویسان ایرانی همچنان در جست‌وجوی فرصت‌های بهتر، چه در داخل و چه خارج از مرزها، به راه خود ادامه خواهند داد.
