در جهانی که شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و فیسبوک، تحت هدایت مارک زاکربرگ، روابط انسانی را به حاشیه رانده و تنهایی را به یک اپیدمی جهانی تبدیل کرده‌اند، حالا زاکربرگ با ایده‌ای جدید و به‌مراتب خطرناک‌تر پا به میدان گذاشته است: دوستان هوش مصنوعی!
آیا این راه‌حل او برای مشکلی است که خودش ایجاد کرده، یا تلاشی برای تسلط بیشتر بر ذهن و قلب انسان‌ها؟
شبکه‌های اجتماعی؛ قاتل خاموش روابط انسانی
اینستاگرام و فیسبوک با الگوریتم‌های پیشرفته و معماری ذهنی طراحی‌شده برای اعتیاد، مدت‌هاست که انسان‌ها را از تعاملات واقعی دور کرده‌اند.
این پلتفرم‌ها با ترویج مقایسه‌های اجتماعی، کاهش اعتمادبه‌نفس و ایجاد حس انزوا، دوستی‌های واقعی را به حاشیه رانده‌اند. زاکربرگ، که خود معمار این تنهایی مدرن است، حالا ادعا می‌کند با هوش مصنوعی می‌تواند این شکاف را پر کند. اما آیا این راه‌حل، خود مشکلی بزرگ‌تر نیست؟
دوستان هوش مصنوعی؛راه‌حل زاکربرگ برای تنهایی
طبق گزارش ویندوز سنترال، زاکربرگ در مصاحبه اخیر خود با پادکست «دوارکش پاتل» از چشم‌انداز جدید متا برای توسعه دوستان هوش مصنوعی سخن گفت. او سناریویی را توصیف کرد که در آن انسان‌ها با چت‌بات‌های هوشمند تعاملات اجتماعی برقرار می‌کنند.
زاکربرگ مدعی است این فناوری می‌تواند به اپیدمی تنهایی در جهان پایان دهد. او به آمارهایی اشاره کرد که نشان می‌دهد هر آمریکایی به‌طور متوسط کمتر از سه دوست واقعی دارد و سبک زندگی مدرن، برقراری ارتباط را دشوار کرده است. به گفته او، دوستان مجازی می‌توانند این خلأ را پر کنند.
زاکربرگ حتی پا را فراتر گذاشته و پیش‌بینی کرده که هوش مصنوعی مولد، که اکنون به‌عنوان جایگزین درمانگران و حتی شریک عاطفی پذیرفته شده، می‌تواند به دوستی‌های عمیق با انسان‌ها منجر شود.
تحقیق اخیر HBR نیز تأیید می‌کند که در سال ۲۰۲۵، تراپی و همراهی به مهم‌ترین کاربرد هوش مصنوعی در میان کاربران تبدیل شده است. اما این ایده که چت‌بات‌ها می‌توانند جای دوستان واقعی را بگیرند، از منظر روان‌شناسی و اخلاقی چه پیامدهایی دارد؟
چرا انسان به انسان نیاز دارد، نه ربات؟
از منظر روان‌شناسی، انسان‌ها برای رشد عاطفی، اجتماعی و حتی جسمی به تعاملات واقعی با دیگر انسان‌ها نیاز دارند. دوستی‌های انسانی مبتنی بر همدلی، درک متقابل و تجربه‌های مشترک هستند؛ چیزهایی که هیچ الگوریتمی نمی‌تواند شبیه‌سازی کند.
تعامل با یک چت‌بات، هرچقدر هم پیشرفته باشد، فاقد عمق عاطفی و اصالت است. این فناوری ممکن است لحظه‌ای سرگرم‌کننده باشد، اما در بلندمدت حس انزوا و پوچی را تشدید می‌کند.
مطالعات روان‌شناسی نشان می‌دهند که روابط انسانی، حتی با تمام پیچیدگی‌هایشان، به سلامت روان، کاهش استرس و افزایش طول عمر کمک می‌کنند. جایگزینی این روابط با هوش مصنوعی، نه‌تنها نیازهای عاطفی انسان را برآورده نمی‌کند، بلکه خطر وابستگی به ماشین‌ها و دوری بیشتر از جامعه را افزایش می‌دهد.
زاکربرگ؛ از مشکل‌ساز تا مشکل‌حل‌کن؟
نکته تأمل‌برانگیز اینجاست که زاکربرگ، کسی که با پلتفرم‌هایش به کاهش روابط انسانی دامن زده، حالا خود را ناجی این بحران معرفی می‌کند. فیسبوک و اینستاگرام با الگوریتم‌هایی که برای نگه‌داشتن کاربران در پلتفرم طراحی شده‌اند، زمان و انرژی افراد را از تعاملات واقعی دزدیده‌اند.
حالا زاکربرگ با پیشنهاد دوستان هوش مصنوعی، به‌جای ترمیم این آسیب، راه‌حلی ارائه می‌دهد که انسان‌ها را بیش‌ازپیش به ماشین‌ها وابسته می‌کند. این چرخه خطرناک، نه‌تنها روابط انسانی را نابود می‌کند، بلکه کنترل بیشتری به شرکت‌های فناوری بر زندگی خصوصی افراد می‌دهد.
خطرات اخلاقی و اجتماعی دوستان هوش مصنوعی
زاکربرگ خود اذعان کرده که برقراری ارتباط عمیق با هوش مصنوعی ممکن است با شرم یا انگ اجتماعی همراه باشد. اما این تنها نوک کوه یخ است.
دوستان هوش مصنوعی می‌توانند به ابزاری برای جمع‌آوری داده‌های شخصی و دستکاری احساسات کاربران تبدیل شوند. متا، شرکتی که سابقه‌اش در حفظ حریم خصوصی چندان درخشان نیست، چگونه می‌تواند تضمین کند که این چت‌بات‌ها از اطلاعات عاطفی کاربران سوءاستفاده نمی‌کنند؟
علاوه بر این، وابستگی به دوستان مجازی ممکن است افراد را از تلاش برای ساخت روابط واقعی بازدارد. وقتی یک چت‌بات همیشه در دسترس است و پاسخ‌هایش کاملاً مطابق میل کاربر تنظیم شده، چرا کسی باید زحمت حل تعارضات یا پیچیدگی‌های یک دوستی واقعی را به خود بدهد؟ این روند، به‌تدریج انسان‌ها را از مهارت‌های اجتماعی محروم می‌کند.
جایگزینی برای هوش مصنوعی زاکربرگ چیست؟
به‌جای پناه‌بردن به چت‌بات‌ها، باید به دنبال راه‌هایی برای احیای روابط انسانی باشیم. تقویت اجتماعات محلی، برگزاری رویدادهای اجتماعی و آموزش مهارت‌های ارتباطی می‌توانند به کاهش تنهایی کمک کنند.
شبکه‌های اجتماعی نیز باید به‌گونه‌ای بازطراحی شوند که به‌جای اعتیاد دیجیتال و انزوا، تعاملات واقعی را ترویج کنند. این مسئولیت زاکربرگ و دیگر غول‌های فناوری است که به‌جای ارائه راه‌حل‌های مصنوعی، به ترمیم آسیبی که خودشان ایجاد کرده‌اند، کمک کنند.
سخن پایانی
ایده دوستان هوش مصنوعی زاکربرگ، در نگاه اول شاید جذاب به نظر برسد، اما در باطن، تهدیدی جدی برای روابط انسانی است. انسان‌ها به ارتباط واقعی، همدلی و حضور یکدیگر نیاز دارند، نه به چت‌بات‌هایی که احساساتشان را شبیه‌سازی می‌کنند.
زاکربرگ با این طرح، نه‌تنها مشکلی را حل نمی‌کند، بلکه انسان‌ها را به ورطه‌ای عمیق‌تر از تنهایی و وابستگی به فناوری می‌کشاند. آیا وقت آن نرسیده که به‌جای اعتماد به وعده‌های او، خودمان برای حفظ اصالت روابط انسانی تلاش کنیم؟ نظر شما چیست؟
