چه کسی واقعاً اولین مسلسل را اختراع کرد؟ از طرح‌های لئوناردو تا ماکسیم: تاریخچه سلاح تغییر دهنده جنگ

«ما مسلسل ماکسیم را داریم، آن‌ها ندارند»

«هرگز فراموش نمی‌کنم که خون در این روز وحشتناک، همه ما را از مرگ نجات داد. او روی تپه‌ای کوچک ایستاد، چشمان بی‌حالش را چرخاند و زیر لب گفت: “هر چه بشود، ما مسلسل ماکسیم را داریم، آن‌ها ندارند.”» — هیلر بلاک، شاعر انگلیسی، در شعر The Modern Traveller (۱۸۹۸)

این بیت، قدرت ویرانگر مسلسل را – سلاحی که آتش ده‌ها سرباز را در دستان یک نفر قرار داد – به زیبایی توصیف می‌کند. این سلاح، امپراتوری‌های استعماری غرب را در تسخیر نیمی از جهان یاری کرد، جنگ جهانی اول را به بن‌بست خونین کشاند، در بلیتزکریگ نازی‌ها نقش داشت و هنوز در زرادخانه هر ارتش مدرن است. اما با وجود تأثیر عظیم، مسلسل مدرن کمتر از ۱۵۰ سال قدمت دارد. چرا اینقدر طول کشید؟ و چه کسی واقعاً آن را اختراع کرد؟

دوران باستان تا رنسانس: تیرهای همزمان، اما نه مسلسل

آتش همزمان در جنگ باستانی بود – هزاران کماندار در نبردهای کراسه یا آژینکورت. اما قرار دادن این قدرت در دست یک نفر، چالش دیگری بود.

• لئوناردو دا وینچی (اواخر قرن ۱۵): در دفترچه‌هایش، طرح‌هایی از «مسلسل» کشید:
  • ۱۶ کمان متقاطع روی چرخ چرخان، با تردمیل انسانی برای کشیدن زه.
  • کاتاپولت فنری با چندین بازو برای پرتاب سنگ.
  • توپ‌های چندلوله برای افزایش نرخ آتش. اما هیچ مدرکی از ساخت واقعی نیست – فقط ایده (منبع: Codex Atlanticus, Biblioteca Ambrosiana).

قرن ۱۸: Puckle Gun – اولین «مسلسل» نام‌گذاری شده؟

• جیمز پاکل (۱۷۱۸، پتنت شماره ۴۱۸): وکیل لندنی، سلاحی ساخت که اولین بار «Machine Gun» نامیده شد (در بارنامه کشتی ۱۷۲۲).
  • لوله ۹۰ سانتی روی سه‌پایه، چرخش سریع.
  • سیلندر چرخان با ۶–۹ گلوله، نرخ آتش: ۶۳ تیر در ۷ دقیقه (حتی در باران).
  • گلوله‌های مربعی برای «مسلمانان ترک» تا «مزایای تمدن مسیحی را بفهمند»! گلوله گرد برای مسیحیان.
  • دمو ۱۷۱۷ در Woolwich: موفق، اما نیروی دریایی بریتانیا رد کرد – پیچیده، غیرقابل تولید انبوه، flintlock نامطمئن.
  • دوک جان مونتاگو دو قبضه برای کارائیب سفارش داد، اما شکست تجاری خورد (منبع: British Patent Office, London Journal 1722).

قرن ۱۹: Mitrailleuse – اولین مسلسل جنگی

• توسن فافشامپس (۱۸۵۱، بلژیک): ۵۰ لوله تفنگ‌دار روی چرخ توپخانه.
• بهبود توسط مونتینی و کریستوف (۱۸۵۹): ۳۷ لوله، ناپلئون سوم مخفیانه سفارش داد.
• نسخه نهایی رفی (۱۸۶۵): ۲۵ لوله، نرخ آتش ۱۲۵ تیر/دقیقه، بارگذاری با بلوک بریچ.
• جنگ فرانسه-پروس (۱۸۷۰): اولین استفاده گسترده – اما به عنوان توپ ضدپرسنل در ۹۰۰–۲۵۰۰ متری، نه سلاح نزدیک.
  • در سدان (۱ سپتامبر ۱۸۷۰): ستون‌های پروسی را متوقف کرد، اما دکترین اشتباه فرانسه باعث شکست شد.
• طبقه‌بندی: Volley Gun، نه مسلسل واقعی – بارگذاری دستی (منبع: French Army Archives, Sedan Battle Reports).

گاتلینگ: نزدیک‌ترین به مسلسل مدرن (اما دستی)

• ریچارد جردن گاتلینگ (۱۸۶۱، پتنت آمریکا): ۱۰ لوله چرخان روی شفت مرکزی، با crank دستی.
  • بارگذاری گرانشی، خنک‌سازی چندلوله، ۲۰۰ تیر/دقیقه.
  • انگیزه انسانی: «یک نفر = ۱۰۰ سرباز → ارتش کوچکتر → تلفات کمتر بیماری» (نامه ۱۸۷۷).
• استفاده:
  • محاصره پترزبورگ (۱۸۶۵): مؤثر، ارتش اتحادیه ۱۸۶۶ پذیرفت.
  • امپراتوری بریتانیا علیه زولوها (۱۸۷۹) و مهدی‌ها در سودان.
  • علیه بومیان آمریکا و کارگران اعتصابی.
• میراث: M61 Vulcan، GAU-8 Avenger، M134 Minigun (۶۰۰۰ تیر/دقیقه) (منبع: U.S. Patent Office, Gatling Gun Company Records).

محدودیت اصلی: باروت سیاه

تمام تلاش‌های قرن ۱۹ با باروت سیاه (از قرن ۹ چین) شکست خورد – رسوب زیاد، گرفتگی مکانیزم، آتش مداوم غیرممکن.

انقلاب: باروت بدون دود + هیرام ماکسیم

• باروت بدون دود (Poudre B، ۱۸۸۶، فرانسه): تمیزتر، داغ‌تر، سریع‌تر.
• هیرام استیونس ماکسیم (۱۸۸۴، پتنت بریتانیا):
  • آمریکایی متولد ۱۸۴۰، مخترع چندجانبه (اسپرینکلر خودکار، لامپ، هواپیما).
  • ایده ۱۸۸۲ در وین: «چیزی بساز که اروپایی‌ها راحت‌تر گلوی هم را ببرند.»
  • مسلسل ماکسیم:
    • Recoil-operated: انرژی پس‌زدن گلوله، مکانیزم را چرخانده، گلوله بعدی را بارگذاری می‌کند – بدون crank.
    • نوار پارچه‌ای ۲۵۰ تیری، جکت آب‌خنک، ۶۰۰ تیر/دقیقه مداوم.
    • سازگار با هر کالیبر – بیش از ۳۰ کشور سفارش دادند.
• جنگ متابله (۱۸۹۳–۹۴، زیمبابوه): ۴ مسلسل بریتانیا، ۱۶۰۰ جنگجوی ندبله را کشتند – برخی خودکشی کردند.
• جنگ جهانی اول: بن‌بست سنگرها – مسلسل، نماد کشتار صنعتی (منبع: Maxim Gun Company, Vickers Archives, WWI Trench Reports).

ماکسیم، پدر مسلسل مدرن

• اولین مسلسل واقعی (خودکار، تک‌لوله، آتش مداوم):هیرام ماکسیم (۱۸۸۴) – استفاده از انرژی پس‌زدن + باروت بدون دود.
• گاتلینگ پیشرو بود، اما دستی. میترایوز و پاکل، volley gun بودند.
• ماکسیم نه تنها جنگ را تغییر داد، بلکه پارادوکس را هم: «سلاح صلح‌آور» که کشتار را صنعتی کرد.«جهان عجیبی است. اولین مسلسل خودکار مرا به اوج شهرت رساند، اما اینحهالر برای جلوگیری از رنج انسان، تحقیر شد.» – ماکسیم، ۱۹۱۴

هنوز در اوکراین (۲۰۲۵) مسلسل‌های ماکسیم قدیمی دیده می‌شوند – میراثی که ۱۴۰ سال بعد زنده است.