صحنه‌ای وحشتناک در تاریکی غار
در غاری تاریک در شمال آلمان، یک موش قهوه‌ای مهاجم (Rattus norvegicus) روی دو پا ایستاده، با دم خود تعادل نگه می‌دارد. ناگهان به آسمان شب دست دراز می‌کند، خفاشی را از هوا می‌گیرد و آن را خرد می‌کند. این صحنه، که با دوربین مادون قرمز ضبط شده، میرم جم کنورنشیلد، رئیس آزمایشگاه اکولوژی رفتاری و بیوآکوستیک در موزه تاریخ طبیعی برلین، را شوکه کرد. او ابتدا آن را حادثه‌ای منفرد پنداشت – تا اینکه در غار دیگری در آلمان، شواهد بیشتری یافت: «همان وضعیت را مشاهده کردیم؛ موش‌ها ورودی و خروجی غار را گشت می‌زدند و انبارهایی با بیش از ۵۰ خفاش مرده ذخیره کرده بودند.»
کنورنشیلد و تیمش به دو غار – سایت‌های مهم hibernation شهری برای خفاش‌ها – بازگشتند تا گستره این تهدید را مستند کنند. یافته‌ها نشان می‌دهد موش‌های مهاجم، تهدیدی نادیده‌گرفته‌شده برای خفاش‌های شهری هستند. این تحقیق، که در Global Ecology and Conservation (اکتبر ۲۰۲۵) منتشر شد، نه تنها تنوع زیستی را به خطر می‌اندازد، بلکه بر گسترش بیماری به انسان تأثیر دارد – طبق راینا پلورایت، استاد سلامت عمومی و اکوسیستم در دانشگاه کرنل: «موش‌ها، به ویژه موش‌های قهوه‌ای، در مناطق تغییرشکل‌یافته توسط انسان عالی عمل می‌کنند. با ورود ما به مناظر، موش‌ها را با خود می‌بریم و آن‌ها می‌توانند میزبان واسط (bridging host) برای انتقال ویروس‌ها از طبیعت به جمعیت انسانی شوند.»
حمله موش‌ها: استراتژی‌های شکار در تاریکی مطلق
موش قهوه‌ای، یکی از گسترده‌ترین شکارچیان مهاجم جهان، تطبیق‌پذیر و فرصت‌طلب است. در سایت‌های مطالعه – غار Segeberger Kalkberg در Bad Segeberg (نزدیک تئاتر روباز با گردشگران زباله‌ریز) و Lüneburger Kalkberg در Lüneburg (نزدیک هامبورگ) – موش‌ها از استراتژی‌های متنوعی برای شکار خفاش‌ها در تاریکی کامل استفاده می‌کردند:
- شکار هوایی: موش‌ها روی دو پا ایستاده، خفاش‌های در حال پرواز (مانند Myotis daubentonii) را از هوا می‌قاپیدند – حتی خفاش‌ها با اکولوکیشن (سونار طبیعی) نتوانستند فرار کنند.
- شکار زمینی: حمله به خفاش‌های hibernation (خواب زمستانی) یا swarming (دوره تجمع پاییزی برای جفت‌گیری).
- ذخیره‌سازی: انبار خفاش‌های مرده برای مصرف بعدی، بیش از ۵۰ جسد در هر غار.
«موش‌ها موجوداتی باهوش و جذاب هستند»، می‌گوید کنورنشیلد. «مشکل وقتی است که جمعیت‌شان زیاد شود و ویرانی به بار آورند.» محققان تخمین می‌زنند حتی یک کلونی کوچک (۱۵–۶۰ موش) می‌تواند ۲۱۰۰ تا ۸۴۰۰ خفاش در یک فصل hibernation بکشد – یعنی ۷ درصد از جمعیت ۳۰,۰۰۰ خفاشی که در این غارها زمستان‌گذرانی می‌کنند.
این غارها میزبان گونه‌های بومی مانند خفاش Daubenton، Natterer، Bechstein و pond bat هستند – همه تحت فشار urbanization، آلودگی نوری و تغییرات آب‌وهوایی.
تهدید برای خفاش‌ها: از انقراض جزیره‌ای تا شهری
خفاش‌ها، با نقش کلیدی در کنترل حشرات، گرده‌افشانی و پراکندگی بذر، تحت فشار جهانی هستند. موش‌های مهاجم قبلاً گونه‌های جزیره‌ای را نابود کرده‌اند – مانند خفاش دم‌کوتاه بزرگ نیوزیلند (Mystacina robusta)، آخرین بار در ۱۹۶۷ دیده شد و احتمالاً به دلیل حمله موش‌های کشتی منقرض شد.
حالا، محیط‌های شهری مانند جزایر عمل می‌کنند: تمرکز حیات‌وحش در فضاهای کوچک، فرصت شکار را برای موش‌ها افزایش می‌دهد. فلوریان گلوزا-راوش، نویسنده اصلی و محقق خفاش در موزه برلین، می‌گوید: «غارهای hibernation در مرکز اروپا به دلیل urbanization و جاده‌سازی سخت‌تر قابل دسترسی هستند. اضافه شدن predation توسط گونه‌های مهاجم، جمعیت‌ها را ضعیف‌تر می‌کند.»
| سایت مطالعه | جمعیت خفاش hibernation | تخمین کشته‌شدگان توسط موش‌ها (فصل) | گونه‌های خفاش آسیب‌دیده |
|---|---|---|---|
| Segeberger Kalkberg (Bad Segeberg) | هزاران | ۲۱۰۰–۸۴۰۰ (۷٪ کل) | Myotis daubentonii, Natterer |
| Lüneburger Kalkberg (Lüneburg) | هزاران | مشابه، با انبارهای ۵۰+ جسد | Bechstein, Pond bat |
خطر بیماری: موش‌ها به عنوان میزبان واسط ویروس‌ها
خفاش‌ها میزبان ویروس‌های متنوعی مانند coronavirus، Ebola و Nipah هستند – اما انتقال به انسان اغلب نیاز به میزبان واسط دارد. پلورایت هشدار می‌دهد: «موش‌ها با خفاش‌ها تماس مستقیم دارند و در محیط‌های انسانی سازگارند. این می‌تواند ویروس‌ها را از طبیعت به ما برساند.» مطالعه نشان می‌دهد موش‌ها می‌توانند پاتوژن‌ها را در اکوسیستم‌های شهری تقویت و توزیع کنند، هرچند ریسک zoonotic فوری نیست.
کاهش جمعیت خفاش‌ها نیز ضررهای اکولوژیکی دارد: کمتر کنترل حشرات، افزایش آفات و آلودگی. پلورایت می‌گوید: «با تخریب زیستگاه‌ها، خدمات اکوسیستمی خفاش‌ها را از دست می‌دهیم.»
