شهری که امروز با نام گرگان می‌شناسیم، یکی از کهن‌ترین مراکز تمدنی شمال ایران است؛ جایی که در دل جنگل‌های هیرکانی نفس کشیده، پایتخت ساسانیان بوده و در دوره اسلامی یکی از درخشان‌ترین شهرهای علمی و فرهنگی منطقه به شمار می‌رفته. این شهر در طول قرن‌ها چندین بار نامش را تغییر داده، گاهی به خواست تاریخ و گاهی به فرمان پادشاهان، اما هر بار ریشه در همان هویت هزاران ساله‌اش داشته است. داستان تغییر نام این شهر، روایت جالبی از پیوند گذشته و حال ایران است؛ از ویرانه‌های باشکوه یک پایتخت باستانی تا یک تصمیم مهم در سال ۱۳۱۶ خورشیدی که دوباره نام کهن را بر تابلوی شهر نشاند.
گرگان در گذشته به چه نامی شناخته میشد؟
بر اساس اسناد تاریخی و گزارش فارسی وب، گرگان تا سال ۱۳۱۶ خورشیدی با نام استرآباد معروف بود و پیش از آن، نام اصلی آن از شهر باستانی جرجان یا گرگان قدیم گرفته شده بود که ویرانه‌هایش در ۱۰ کیلومتری شمال غرب گنبد کاووس امروزی قرار دارد.
در متون یونانی و رومی دوران باستان، این منطقه هیرکانیا نامیده میشد و جرجان یکی از پایتخت‌های مهم دوره ساسانی و اوایل اسلام به شمار می‌رفت. پس از ویرانی جرجان در حمله مغول در قرن هشتم هجری، مرکزیت منطقه به تدریج به استرآباد منتقل شد و این نام تا اوایل قرن چهاردهم خورشیدی باقی ماند.
در سال ۱۳۱۶ خورشیدی، به دستور رضاشاه پهلوی و در جریان سیاست یکسان‌سازی نام شهرها با پیشینه تاریخی ایران باستان، نام رسمی شهر از استرآباد به گرگان تغییر یافت تا پیوند دوباره با نام کهن جرجان برقرار شود. این تغییر نام همزمان با تغییر نام بسیاری از شهرهای دیگر ایران مانند سمنان، شاهرود و دامغان انجام گرفت.
امروزه نام گرگان نه تنها یادآور تاریخ چند هزار ساله این سرزمین است، بلکه نشانه احیای هویت تاریخی منطقه‌ای است که از هیرکانیا و جرجان تا استرآباد و گرگان امروزی، همواره یکی از کانون‌های مهم تمدنی شمال ایران بوده است.
