فعالان صنعت فاوا و کارشناسان حوزه اینترنت بر این باورند که تصمیمات اخیر در زمینه رفع فیلتر پلتفرم‌هایی نظیر یوتیوب، زمینه‌ساز ایجاد اینترنت طبقاتی می‌شود که در آینده منجر به عادی‌سازی این سیاست خواهد شد. هفته گذشته منابع معتبر از برداشته شدن فیلتر تلگرام و یوتیوب خبر دادند، اما این اخبار با تردیدهایی همراه بود. به‌ویژه فیلترینگ یوتیوب به دلیل مخالفت‌ها و ابهاماتی که وجود داشت، همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار گرفت. در عین حال، برخی منابع اعلام کردند که فیلترینگ تلگرام به‌زودی رفع خواهد شد و تنها یوتیوب همچنان با مخالفت‌هایی روبه‌رو است.
دیروز (۱۳ آبان) مصطفی پوردهقان، نماینده مجلس، در اظهار نظری اعلام کرد که «رفع فیلتر تلگرام به مراحل پایانی رسیده است و مدیران این پلتفرم تعهدات لازم را پذیرفته‌اند». اما رئیس مجلس، محمدباقر قالیباف، به‌طور قاطع این اخبار را تکذیب کرد و تأکید کرد که هیچ توافقی با تلگرام برای رفع فیلتر وجود ندارد.
در همین حال، در حالی که مردم منتظر رفع فیلتر تلگرام و یوتیوب بودند، دانشگاه تهران تصمیمی گرفت که آن را اقدامی در جهت «اینترنت طبقاتی» می‌دانند: رفع فیلتر یوتیوب تنها برای دانشجویان این دانشگاه. این اقدام موجب شد تا بسیاری از کارشناسان و فعالان اینترنت به این نتیجه برسند که نه‌تنها فیلترینگ پلتفرم‌های پرکاربرد به نتیجه نرسیده، بلکه محدودیت‌های اینترنتی به نفع گروه خاصی از مردم در حال به‌وجود آمدن است.
با این حال، مسئولان رگولاتوری اعلام کرده‌اند که هیچ‌گونه مصوبه‌ای برای ارائه اینترنت خاص به بخشی از جامعه وجود ندارد، ولی هنوز توضیحی درخصوص چگونگی فراهم شدن دسترسی به یوتیوب برای دانشجویان دانشگاه تهران ارائه نشده است. این عدم شفافیت و تصمیم اخیر باعث شده تا فعالان حوزه فناوری و ارتباطات آن را به‌عنوان اقدامی در جهت ایجاد اینترنت طبقاتی محکوم کنند.
پویا پیرحسینلو، رئیس کمیسیون اینترنت انجمن تجارت الکترونیک، معتقد است که هر نوع فیلترینگ به‌ویژه در مورد پلتفرم‌های آموزشی مانند یوتیوب نه‌تنها مخالف حقوق عمومی است، بلکه تبعیض و ناعادلانه بودن آن، حتی از دوران احمدی‌نژاد نیز بیشتر آشکار می‌شود. او افزود: «چطور ممکن است که دانشجویی در حال تحصیل به یوتیوب دسترسی داشته باشد، اما پس از فارغ‌التحصیلی این دسترسی قطع شود؟»
میلاد نوری، برنامه‌نویس و کارشناس آی‌تی، نیز بر این باور است که طرح‌هایی مانند رفع فیلتر یوتیوب برای دانشجویان تنها بخشی از روند اجرای اینترنت طبقاتی است. او اینگونه ادامه داد که چنین اقداماتی در حقیقت در راستای ایجاد تبعیض‌های آموزشی و اجتماعی هستند که در نهایت منجر به ایجاد تفاوت‌های طبقاتی در دسترسی به اطلاعات و دانش خواهند شد.
حامد بیدی، مدیرعامل کارزار، همچنین گفت: «این اقدامات نه‌تنها حق دسترسی مردم به اینترنت آزاد را محدود می‌کند، بلکه شکاف‌های طبقاتی را در جامعه عمیق‌تر می‌کند و فیلترینگ برای عموم مردم ماندگارتر می‌شود.»
نیما قاضی، رئیس انجمن تجارت الکترونیک، هم معتقد است که اقداماتی مانند این در واقع تلاش‌هایی برای ادامه وضعیت فیلترینگ و حفظ سیاست‌های محدودکننده به‌شمار می‌روند. او اینگونه اظهار داشت که ایجاد دسترسی ویژه برای گروه خاصی از افراد تنها باعث افزایش نابرابری‌ها و تبعیض‌های اجتماعی می‌شود.
وحید فرید، فعال حوزه فناوری و امنیت، در این خصوص افزود: «اینترنت طبقاتی سیاستی است که در دولت‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفته است و طرح‌هایی مانند «اینترنت اضطراری برای کسب‌وکارها» و «اینترنت ویژه برای کودکان» در گذشته هم به‌طور غیرمستقیم این روند را دنبال کرده‌اند.»
مریم نجفی، دبیر انجمن تجارت الکترونیک، نیز این رویکرد را به‌شدت مخالف عدالت اجتماعی دانست و تأکید کرد که در دنیای دیجیتال امروز، دسترسی آزاد به اطلاعات باید یک حق عمومی باشد، نه امتیاز ویژه برای گروه خاصی.
در نهایت، شهاب‌الدین حسینی، کنشگر حق دسترسی آزاد به اینترنت، با انتقاد از سیاست‌های گزینشی در رفع فیلتر پلتفرم‌ها، گفت: «اینترنت باید برای همه مردم، بدون تبعیض، آزاد و قابل‌دسترس باشد. تخصیص دسترسی ویژه به یک گروه خاص تنها باعث ایجاد شکاف‌های عمیق‌تر در جامعه و کاهش فرصت‌های یادگیری و پیشرفت برای بخش بزرگی از مردم خواهد شد.»
به طور کلی، بسیاری از فعالان و متخصصان در این حوزه بر این باورند که سیاست‌های اعمال محدودیت و فیلتر کردن اینترنت به‌ویژه در قالب اینترنت طبقاتی، نه تنها به نفع جامعه نخواهد بود، بلکه به شکاف‌های اجتماعی و اقتصادی خواهد افزود و مانعی جدی در مسیر توسعه علمی و فناوری کشور به‌وجود می‌آورد.
