وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی از تغییر اساسی در نظام پرداخت یارانهها خبر داد؛ تغییری که با حذف دهکبندی سنتی و تمرکز بر «سطح درآمد واقعی خانوار»، وعده توزیع عادلانهتر یارانهها را پس از سالها انتقاد عملی میکند.
پس از بیش از یک دهه اجرای دهکبندی یارانهها و افزایش انتقادها نسبت به خطاهای این روش، دولت در آستانه یک تحول ساختاری در نظام حمایتهای نقدی قرار گرفته است.
احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد که یک فرمول جدید مبتنی بر «سطح درآمد واقعی خانوار» جایگزین دهکبندی سنتی خواهد شد؛ اقدامی که میتواند مسیر توزیع یارانهها را بهطور بنیادین تغییر دهد.
چرا دهکبندی یارانهها کنار گذاشته میشود؟
دهکبندی فعلی سالهاست با انتقاد کارشناسان و مردم مواجه است؛ بهویژه پس از حذف گسترده یارانهها در ماههای اخیر که پرسشهای جدی درباره دقت شاخصهای مورد استفاده ایجاد کرد.
وزیر کار با اشاره به این ضعفها تصریح کرد:
«اینکه تصور شود همه ۲۷ میلیون نفر قرارگرفته در سه دهک بالای درآمدی الزاماً ثروتمند هستند، برداشت نادرستی است.»
به گفته میدری، بسیاری از افرادی که در دهکهای بالاتر قرار گرفتهاند، قدرت واقعی تأمین معیشت متناسب با هزینههای زندگی را ندارند.
فرمول جدید یارانه چگونه کار میکند؟
بر اساس آییننامه پیشنهادی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی که به هیئت دولت ارسال شده، دهکهای ۸، ۹ و ۱۰ بهعنوان معیار حذف میشوند و تمرکز اصلی بر درآمد خالص و واقعی خانوار خواهد بود.
در این مدل جدید، توان مالی خانوار با در نظر گرفتن عوامل زیر سنجیده میشود:
- تعداد اعضای خانوار
- هزینههای واقعی زندگی مانند مسکن، خوراک و حملونقل
- تفاوت سطح هزینهها در تهران نسبت به سایر شهرها
مثال عینی از فرمول جدید
برای نمونه، یک خانوار تهرانی با درآمد ماهانه ۴۰ میلیون تومان که مستأجر است، پس از کسر هزینههای ضروری مانند اجاره مسکن، ممکن است در گروه متوسط یا حتی کمدرآمد قرار گیرد؛ موضوعی که در دهکبندی سنتی نادیده گرفته میشد.
چرا این روش عادلانهتر است؟
به گفته وزیر کار، فرمول جدید:
- بهجای «ظاهر درآمد»، قدرت واقعی معیشت را میسنجد
- تفاوتهای منطقهای و هزینههای زندگی را لحاظ میکند
- احتمال خطا در شناسایی خانوارهای پردرآمد و کمدرآمد را کاهش میدهد
او این رویکرد را عادلانهتر و واقعبینانهتر توصیف کرد و آن را گامی مهم برای اصلاح نظام حمایتی کشور دانست.
جمعبندی از دیدگاه فارسیوب
با حذف دهکبندی سنتی و حرکت به سمت سنجش درآمد واقعی خانوار، دولت در تلاش است نظام یارانهها را به واقعیتهای اقتصادی مردم نزدیکتر کند. اگر این آییننامه به تصویب نهایی برسد، معیار پرداخت یارانهها متحول خواهد شد و احتمال بازگشت یا حفظ یارانه برای بسیاری از خانوارهایی که بهاشتباه حذف شدهاند، افزایش مییابد.
