چرا بینی بسیاری از مجسمه‌های باستانی خراب شده است؟ از خرافات مصری تا مجازات رومی و “بینی‌های گچی” قرن ۱۹

مجسمه‌های باستانی – از فراعنه مصر تا امپراتوران روم – اغلب بدون بینی به ما رسیده‌اند. موزه آکروپولیس آتن، لوور پاریس و بریتیش میوزیوم لندن پر از این نمونه‌هاست. اما چرا بینی‌ها غایب‌اند؟ دلایل از خرافات تا سیاست و حتی اقتصاد قرن ۱۹ را در بر می‌گیرد.

۱. آسیب به شهرت: “Damnatio Memoriae” در روم و بیزانس

در دنیای باستان، آسیب به تصویر = آسیب به شخص بود:

• روم باستان: پس از مرگ یا سقوط امپراتور (مثل نرون، کالگولا)، مجسمه‌هایش را deface می‌کردند – بینی، گوش یا سر را می‌شکستند تا “حافظه” او محو شود (damnatio memoriae).
• بیزانس: این سنت ادامه یافت؛ بینی‌شکنی مجازاتی برای خائنان بود (مشابه rhinotomy واقعی – بریدن بینی زنده‌ها).
• مثال: مجسمه‌های کلئوپاترا یا هادرین – بینی‌ها هدف بودند تا “هویت” محو شود.

۲. توقف ارواح: خرافات مصری و “نفس = بینی”

مصریان باستان باور داشتند روح در مجسمه ساکن می‌شود:

• مجسمه‌های خدایان (مثل آنوبیس، اوزیریس) “زنده” بودند و مردم از طریق آن‌ها با خدا ارتباط می‌گرفتند.
• شکستن بینی = کشتن روح: بینی نماد نفس (breath of life) بود – بدون آن، روح “نفس نمی‌کشید” و مجسمه بی‌جان می‌شد.
• آیکونوکلاسم (Iconoclasm): در دوره‌های بعدی (مسیحیت اولیه، اسلام)، بینی خدایان بت‌پرست را می‌شکستند تا قدرتشان را خنثی کنند.

۳. بینی‌های گچی قرن ۱۹: ترمیم برای “ارزش مالی”

در قرن ۱۹، موزه‌ها بینی‌های گچی اضافه می‌کردند:

• دلیل اقتصادی: مجسمه کامل‌تر = گران‌تر در حراجی‌ها.
• مثال: موزه گلیپتوتک کپنهاگ کابینتی با بیش از ۱۰۰ بینی گچی دارد که از مجسمه‌ها جدا شده‌اند.
• تغییر سلیقه: در قرن ۲۰، ترجیح به نمایش “اصلی و ناقص” برگشت – بینی‌های جعلی “جعلی” تلقی شدند.

آیا همه بینی‌ها عمدی شکسته شده‌اند؟

خیر! برخی دلایل طبیعی:

• فرسایش: هزاران سال باد، باران، شن.
• حمل‌ونقل: شکستن در جابه‌جایی (مثل مجسمه‌های مصری به اروپا).
• جنگ/غارت: در طول تاریخ، بینی‌ها هدف آسان بودند.

اما اکثریت موارد عمدی بوده – به دلایل سیاسی، مذهبی یا خرافی.

تحلیل: بینی، نماد هویت و قدرت

بینی در فرهنگ باستان هویت بود:

• مصری‌ها: نفس = زندگی.
• یونانی‌ها: تناسب بینی = زیبایی (مجسمه‌های آپولو).
• شکستن بینی = محو هویت – قوی‌ترین پیام بصری.

امروز، مجسمه‌های بدون بینی اصیل‌تر تلقی می‌شوند – یادآوری از تاریخ پرتلاطم. موزه‌ها بینی‌های گچی را جدا نگه می‌دارند تا “داستان واقعی” حفظ شود.

مثال‌های معروف بدون بینی

دفعه بعد که مجسمه‌ای بدون بینی دیدید، به این فکر کنید: شاید کسی هزاران سال پیش می‌خواست “روح” یا “شهرت” آن را بکشد! نظراتتان را بنویسید.